Actief Biologisch Beheer (ABB)

15 mrt 2015

Het uitvoeren van Actief Biologisch Beheer om ecologische doelen te bereiken wordt door Sportvisserij Nederland afgewezen. Dergelijke ingrepen worden gezien als symptoombestrijding en staan haaks op het streven naar ecologisch gezonde en duurzame visstanden.

Beheersvisserij? nee!

Klik hier voor de brochure “Beheersvisserijen schaden het ecologisch herstel van wateren.” (PDF)

Wetenschappelijk rapport: herstelmaatregelen ABB leveren geen blijvende resultaten op

Lees hieronder een wetenschappelijke studie (2007) naar de effecten van ABB op onder meer 28 Nederlandse meren. Hieruit bleek dat effecten van ABB in de meeste gevallen niet blijvend en stabiel zijn.

-> Download het rapport 'Herstelmaatregelen in ondiepe meren; zijn de verbeteringen blijvend?'

Visie van Sportvisserij Nederland

Het uitvoeren van Actief Biologisch Beheer om ecologische doelen te bereiken wordt door Sportvisserij Nederland afgewezen. Dergelijke ingrepen worden gezien als symptoombestrijding en staan haaks op het streven naar ecologisch gezonde en duurzame visstanden. Sportvisserij Nederland staat bij ecologisch herstel van wateren een brongerichte aanpak voor, gericht op het terugdringen van verontreinigingen van water en waterbodem en het verbeteren van de inrichting van water en oevers. Het uitdunnen en/of uitzetten van viss(oort)en is, als directe ingreep in en daarmee verstoring van het ecosysteem water, slechts in uitzonderlijke gevallen te rechtvaardigen ten behoeve van zwaarwegende menselijke gebruiksdoelen.

Daarbij is Sportvisserij Nederland van mening dat het voorkomen van brasem in de KRW-maatlatten te negatief wordt beoordeeld. Sportvisserij Nederland zet in op een realistischer waardering van de samenstelling van de visstand, waarin brasem in wateren met een voedselrijke waterbodem van nature een prominente plaats inneemt.

Sportvisserij Nederland is van mening dat het periodiek uitdunnen van de brasemstand om helder water te creëren, een vorm van structurele overbevissing is van een inheemse vissoort. Het is mede hierdoor een activiteit die haaks staat op een duurzame en goede ecologische toestand, zoals de KRW die voorschrijft.

Beheersvisserijen schaden het ecologisch herstel van wateren

De Europese Kaderrichtlijn Water(KRW) zegt dat in 2027 een goede ecologische toestand van het oppervlaktewater bereikt moet zijn. Deze moet zo veel mogelijk lijken op de natuurlijke toestand van het water. De brasem maakt van oudsher deel uit van de natuurlijke toestand van het Nederlandse binnenwater. Het is dan ook in strijd met de KRW om wateren in een kunstmatig heldere toestand te dwingen door de meest kenmerkende en van nature algemene vissoort hieruit grootschalig te verwijderen.

Natuurlijk Nederland

Nederland is van nature een brede, vlakke, traag stromende rivierdelta. Rijn, Maas, Schelde en Noordzee vormden het waterlandschap eeuwenlang door een afwisseling van zeedoorbraken en overstromende rivieren. Behalve op de hogere zandgronden was en is Nederland derhalve een gebied waar zee- en rivierklei een rijke voedingsbodem bieden aan alles wat groeit en bloeit. Het grootste deel van de waterbodems in dit dynamische rivierenlandschap is van nature voedselrijk. Van nature is de brasem – de meest succesvolle bodemvis in de Nederlandse wateren - dan ook een algemene verschijning. Het Nederlandse deel van Rijn en Maas werd in het verleden door wetenschappers niet voor niets de brasemzone genoemd.

Brasem: een visch met een rijk verleden

Dat brasem in het verleden in al onze langzaam stromende tot stilstaande wateren een algemene soort was blijkt uit de schaarse historische beschrijvingen die er van de inheemse visfauna bestaan.

Zo schreef H. Schlegel (1862) over brasem: ‘Deze is in de zoete wateren van het grootste gedeelte van Europa verbreid, en wordt in alle onze rivieren, meren, plassen, vaarten en slooten aangetroffen.’

A.A. van Bemmelen (1866) schreef in zijn "Lijst van visschen in Nederland waargenomen" over brasem: ‘Deze soort is zeer algemeen in al onze zoete wateren, en wordt zelfs in kleine slooten gevonden; bij voorkeur bewoont zij veenplassen, breede digtbegroeide slooten of het digte riet langs de oevers.’

Brasem, ABB en beheersvisserijen

Als gevolg van de strijd tegen de eutrofiëring werden troebel water en brasem in de jaren ’90 dé symbolen voor slecht water. Helder, plantenrijk water met snoek, ruisvoorn en zeelt werd het symbool voor goed water. Met name de sterke lobby voor Actief Biologisch Beheer (ABB; het eenmalig grootschalig verwijderen van brasem teneinde wateren helderder te krijgen) heeft het imago van de brasem ernstig beschadigd. De vermeende rol van brasem in de vertroebeling van de Nederlandse wateren wordt sinds eind jaren ’80 enthousiast uitgedragen en behoort tegenwoordig zelfs tot verplichte kost in de biologieles op school.

De gedachte achter ABB was dat een éénmalige uitdunning tot een nieuwe – helder en plantenrijke – ecologische stabiele toestand zou leiden. De ABB experimenten leidden in slechts enkele gevallen tot een helderder toestand, die echter na een korte periode van euforie bij de betrokkenen minder stabiel bleek dan werd gehoopt. Anno 2008 heeft geen enkel ABB-experiment aantoonbaar duurzaam geleid tot het voorspelde “ecologisch duwtje in de rug” naar een nieuw ecologisch evenwicht. De achterliggende theorie blijkt voor de Nederlandse oppervlaktewateren niet op te gaan. Brongerichte maatregelen zijn daarentegen wel effectief gebleken – met of zonder ABB!

Maar de ABB denkbeelden blijken hardnekkig: dat ABB niet werkt heeft betrokken onderzoekers geïnspireerd tot een nog rigoureuzere vorm van brasembestrijding in de vorm van reguliere beheersvisserijen. Hiermee wordt het water als ecosysteem permanent gedwongen in een heldere, verstoorde toestand. Deze vorm van permanente overbevissing wordt sinds kort gepropageerd als goedkoop alternatief voor brongerichte maatregelen. Door brasem te verwijderen wordt de werkelijke toestand van het water en de noodzaak voor brongerichte maatregelen verdoezeld. Het doel (een goede waterkwaliteit als randvoorwaarde voor een goede ecologische toestand) is verworden tot middel (een verstoorde ecologische toestand om een goede waterkwaliteit te simuleren).

Brasem en de Kaderrichtlijn Water (KRW)

Het algemeen voorkomen van brasem leidt in de voor Nederland opgestelde KRW-maatlatten voor stilstaande – en langzaam stromende wateren (de zogenaamde ‘M-wateren’) steevast tot een negatieve score. In onze grote, ondiepe plassen in het laagveen- en zeekleigebied wordt een zeer goede ecologische toestand bijvoorbeeld uitgedrukt in een maximaal aandeel van brasem van 2% van de totale visbiomassa. Deze norm is veel te laag gesteld. Deze wateren weerspiegelen namelijk het van nature optimale leefgebied voor brasem, dus het gebied waar deze vis van oudsher zeer algemeen voorkwam! De in de KRW maatlatten hoog scorende plantenminnende soorten kwamen van nature in dergelijke wateren buiten de begroeide oeverzone (maximaal enkele procenten van het totale oppervlak) nauwelijks voor. Het negatieve ABB-imago is hier duidelijk zwaarder gewogen dan objectieve, ecologische en historische kennis en inzichten over de brasem.

Geraadpleegde literatuur

  • Bemmelen, A.A. van (1866). Lijst van visschen in Nederland waargenomen. In: Herklots, J.A. (1866) Bouwstoffen voor eene fauna van Nederland.
  • Emmerik, W. van (2008). Kennisdocument Brasem. Sportvisserij Nederland, Bilthoven.
  • Evers, C.H.M., A.J.M. van den Broek, R. Buskens & A. van Leerdam (2007). Omschrijving MEP en conceptmaatlatten voor sloten en kanalen voor de Kaderrichtlijn Water. Concept eindrapport (25 september 2007).
  • Hosper, S.H., M.-L. Meijer & P.A. Walker [red.] (1992). Handleiding Actief Biologisch Beheer. RIZA, Lelystad / OVB, Nieuwegein.
  • Klinge, M. & N. Jaarsma [red], 2004. Achtergronddocument referenties en maatlatten voor vissen. Landelijke expertgroep.
  • Molen, D.T. van der & R. Pot [red.] (2007). Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water.
  • Nes, E. van, E. Lammens, R. Roijackers & R. Veeningen (2007). Herstelmaatregelen in ondiepe meren: zijn de verbeteringen blijvend? In H2O 1-2007.
  • Paternotte, B. (2007) Waar blijft de brasem? In: Visionair nummer 5, september 2007.
  • Pot, R., [red], 2005. Default-MEP/GEP’s voor sterk veranderde en kunstmatige wateren. Concept versie 8 (30 november 2005).
  • Schlegel, H. (1862). De Visschen. Afdeeling uit de Natuurlijke Historie van Nederland.
Gerelateerde berichten
     20 dec 2022 Brasem, terug van nooit weggeweest 2767 De Zuidelijke Randmeren zijn belangrijke en befaamde wateren voor sportvissers uit binnen- en buitenland. Daarnaast vissen twee beroepsvisserijbedrijven op aal en brasem. De hoeveelheid te onttrekken brasem is een voortdurend discussiepunt tussen sport- en beroepsvisserij.      04 okt 2022 Eddy Lammens - een leven in het teken van vis 1904 Bioloog Eddy Lammens (69) gaat na een carrière van 42 jaar in het visonderzoek en -beleid met pensioen. Hij zag de waterkwaliteit de afgelopen decennia ten goede keren, al valt er volgens hem nog wel wat te verbeteren aan de visstand.      14 jan 2022 Aalscholverperikelen 11004 Eind vorig jaar klonk in een deel van de visserijcommissie van het Europees Parlement de oproep om de beschermde status van de aalscholver op te heffen. Dit zodat deze vogel kan worden ‘gereguleerd’, omdat beroepsvissers klagen dat de aalscholvers te veel vis vangen. Sportvisserij Nederland ziet echter geen heil in deze oproep.      08 sep 2021 Veel positieve ontwikkelingen IJsselmeergebied 2122 Sportvisserij Nederland is betrokken bij tal van projecten voor het verbeteren van de visstand, de natuur én de sportvismogelijkheden in het IJsselmeergebied. De nieuwsbrief 'Agenda IJsselmeergebied 2050' geeft een overzicht van allerlei projecten en initiatieven die zich daar momenteel afspelen.      28 jun 2021 Resultaten visserijkundig onderzoek Zuidelijke Randmeren (video) 2011 Sportvisserij Nederland en Sportvisserij MidWest Nederland voeren samen met de twee beroepsvissers van de Zuidelijke Randmeren (Gooimeer, Eemmeer en Nijkerkernauw) een groot, vierjarig visstandonderzoek uit op deze wateren.      26 okt 2018 Unieke samenwerking sport- en beroepsvisserij voor betere visstand op Zuidelijke Randmeren 6400 De beroepsvissers en sportvisserij op de zuidelijke randmeren gaan de komende vier jaar een uniek experiment uitvoeren. Vertegenwoordigers van beide partijen hebben daarvoor vandaag een overeenkomst ondertekend in Putten. Kern van de afspraken is dat vier jaar lang in de betreffende meren niet met sleepnetten (de zogenaamde zegen) op brasem en blankvoorn gevist wordt en een periodieke monitoring van de visstand plaatsvindt.      23 feb 2018 Dossier: beroepsvisserij 10033 Door het schoner wordende water neemt het aantal vissoorten toe, maar de hoeveelheid vis af. Het onttrekken van vis kan hierdoor van steeds grotere invloed op de visstand zijn. In ons land oogsten beroepsvissers op het binnenwater nog steeds aanzienlijke hoeveelheden vis. Sportvisserij Nederland vindt dat de beroepsvisserij onderliggend is en dat zij de visstand, de natuur- én de sportvisserijbelangen niet mag schaden.      27 dec 2017 Zie ginds komt de maaiboot; federatie pakt plaagplanten aan 10176 (Bron: Visionair) Na een lange geschiedenis van watervervuiling door de strokarton- en aardappelmeelfabrieken is, net als in heel Nederland, in Groningen en Drenthe de waterkwaliteit sterk verbeterd. ‘Groene soep’ bestaat niet meer. Vooral de laatste jaren zien we helder water, vaak met doorzicht tot de bodem. Dat heeft gevolgen voor de visstand en dus ook voor de sportvissers.      16 okt 2017 Geblondeerd water: waterstofperoxide Kralingse Plas 8655 (Bron Visionair no. 45) In juni 2016 bestreed de gemeente Rotterdam blauwalgen in de Kralingse plas door waterstofperoxide toe te voegen aan het water. De stof is zeer effectief tegen blauwalg. De behandeling was dan ook succesvol. Een hele zomer lang was de plas blauwalgvrij. In september 2016 bleek echter dat de visstand in de Kralingse Plas met ruim 90 procent was gedaald. Kwam dit door het gebruik van de verdunde waterstofperoxide? Is het middel dan toch geen zegen, maar eerder een ramp?      12 jul 2017 Brasems uitgezet tegen waterplantenoverlast 10763 Gisteren is door de waterrecreatiesector een tiental brasems in het Markermeer uitgezet. Dit om aandacht te vragen voor de waterplantenoverlast in de Randmeren. Die is zo groot dat varen, vissen en zwemmen er nauwelijks meer mogelijk is.      09 sep 2010 Minister neemt ABB-motie over 8378 Minister van Verkeer en Waterstaat Camiel Eurlings heeft de door Lutz Jacobi (PvdA) en Ad Koppejan (CDA) ingediende motie over Actief Biologisch Beheer (ABB) grotendeels overgenomen. Hierdoor wordt het grootschalig wegvangen van vis met als doel helder water te verkrijgen aan banden gelegd.      23 apr 2010 Politiek stopt ruimen van vis 10842 Karpers, brasems, blankvoorns en tal van andere inheemse vissoorten die tot op heden het risico liepen om vanwege het ideaalbeeld van helder water te worden geruimd, kunnen opgelucht ademhalen. De Tweede Kamer heeft op 22 april een motie aangenomen die een einde maakt aan het grootschalig ruimen van vissen.      06 apr 2010 Ook Delfland stopt ruimen vis 8629 Na het Waterschap Rivierenland heeft nu ook het Hoogheemraadschap van Delfland aangekondigd te stoppen met het ruimen van vis in verschillende wateren in en rond Delft.      24 mrt 2010 Ruimen vis afgeblazen 8852 HEDEL/AMMERZODEN - Waterschap Rivierenland ziet af van het ruimen van vrijwel alle vis in de Hoofdwetering, in het buitengebied van Hedel en Ammerzoden. Dat heeft het waterschapsbestuur gisteren besloten.      19 mrt 2010 Waterschappen leggen experiment verwijderen vis stil 9415 De waterschappen Rivierenland, Delfland en Schieland en de Krimpenerwaard wilden in een drietal lijnvormige wateren onderzoeken of het water helder kon worden gemaakt door 95 % van de vis te verwijderen.      04 mrt 2010 Ruimen van vis onaanvaardbaar 9749 Na de door sportvissers drukbezochte informatieavond over het grootschalig ruimen van de visstand in Delfland, is er contact geweest tussen Sportvisserij Nederland en de drie betrokken waterschappen waar ABB-experimenten gaan plaatsvinden. Daarop heeft op 3 maart tussen deze partijen een overleg plaatsgevonden waarin Sportvisserij Nederland haar standpunt in deze kwestie nog eens nader heeft toegelicht.

Om u de beste gebruikservaring te kunnen bieden, gebruiken wij cookies. Voor meer inhoudelijke informatie en het onderscheid die wij hier in maken, verwijzen wij u door naar ons. cookiebeleid.