Een zoektocht naar de sportvisser. Dat is de kern van de documentaire V.I.S.S.E.N. van de broers Maarten de Kroon en Pieter-Rim de Kroon. In deze film die op maandag 28 mei door de AVRO wordt uitgezonden, gaan zij op zoek naar wat de sportvisser beweegt en laten ze de parallelle wereld zien van de visser en de vis in Nederland. Boven water en onder water.
Een foto van een viswedstrijd met honderden deelnemers langs een kanaal en daarbij cijfers over hoeveel mensen er in Nederland vissen, legde een paar jaar terug de kiem voor de documentaire. “Hier zit een film in, was direct mijn gedachte”, zegt regisseur Pieter-Rim de Kroon.
Op de Noordpier Wijk aan Zee. Regisseur Pieter-Rim de Kroon (l) en Cameraman Stef Tijdink (r)
Samen met zijn broer en scenarioschrijver Maarten de Kroon – met wie hij ook de met een Gouden Kalf bekroonde documentaire Hollands Licht maakte – dook hij in de wereld van de sportvisser. “Uit research bleek vervolgens dat vissen een enorm fenomeen is. Een wereld op zich, tenminste voor ons als buitenstaanders. Dat gegeven riep haast als vanzelf de vraag op wat het precies is dat al die sportvissers beweegt.”
Diepere laag
Wat gebeurt er met je als je vist? Als je een vis vangt? Als je niets vangt? En waarom worden de meeste gevangen vissen niet opgegeten, maar teruggezet? “Allemaal interessante vragen die we in onze film proberen te beantwoorden”, zegt Maarten de Kroon. “Tijdens het filmen bleek al snel dat de hoofdvraag, waarom vissen mensen, niet eenduidig te beantwoorden was. De mensen die we spraken, noemden niet één echt specifieke reden. Dat maakte het interessant.”
Scènefoto van een stel Karperboys in Zuid Holland
Naast alle door sportvissers genoemde drijfveren – oerdrift, jachtinstinct, hobby, in de natuur zijn of ontsnappen aan de sleur van het dagelijks leven – zit er volgens de documentairemakers nog meer achter. “Ons idee is dat mensen vaak gaan vissen zonder dat ze zelf precies weten waarom. Vissen doet iets anders met de sportvisser dan dat hij zelf doorgaans denkt.”
Sportvissers vangen
De documentaire V.I.S.S.E.N. is dus geen instructiefilm voor sportvissers. In plaats daarvan staat de sportvisser zelf centraal. “Wij hebben de sportvisser benaderd zoals hij de vis benadert”, zegt Pieter-Rim. “Net zoals sportvissers voor een bepaalde aanpak en technieken kiezen, hebben wij als filmmakers geprobeerd om vissers te vangen door ze te observeren. In plaats van hengels, jerkbaits en dikke wormen, gebruiken wij groothoek- en macrolenzen, zendermicrofoons en (onderwater) camera’s om de visser in beeld te vangen.”
Cameravrouw Klaudie Bartelink in het Naardermeer
Daarbij leek het filmen ook wel op vissen. “We wisten bijvoorbeeld niet precies hoe een opname zou gaan uitpakken. Hoe zou de ontmoeting met een sportvisser verlopen? Zou er vis worden gevangen? Je maakt natuurlijk wel een draaiboek, maar vissers noch vissen laten zich vangen in een script. En voor het eindresultaat blijf je afhankelijk van de vis en de visser.”
Vis niet noodzakelijk
Het binnenhengelen van een vis bleek echter niet het belangrijkste ingrediënt voor een geslaagde draaidag. Maarten: “Onze vangst bestond voornamelijk uit een bijzondere ontmoeting of een onthullend inzicht. Daar hadden we meestal geen vis voor nodig. Zo zijn we op pad geweest met twee jonge vissers die met kunstaas gingen snoeken. Ze begonnen de dag nog met een beetje bravoure, maar dat veranderde toen de vangsten uitbleven.”
Scènefoto van een bellyboatvisser op de Linge
“De verandering van de gemoedstoestand was voor ons eigenlijk het meest interessant”, vult Pieter-Rim aan. “Je zag het chagrijn er langzaam insluipen. De sterke emotie van de teleurstelling was achteraf belangrijker dan dat ze een vis vingen. We kwamen er gaandeweg achter dat niet in iedere scène per se een vis moest zitten. Anders zou er ook een verwachtingspatroon ontstaan en wordt de film voorspelbaar en saai.”
In weer en wind
Toch begonnen beide broers hem na een paar maanden filmen te knijpen. Pieter-Rim: “Er werd zo weinig gevangen dat we
dachten: dit gaat niet goed. Daarbij was het plan om in de lange dagen tijdens de zomermaanden veel te filmen.” Dat idee viel vanwege alle regen tijdens de extreem natte zomer van 2011 letterlijk en figuurlijk in het water.
Op de Noordpier Wijk aan Zee v.l.n.r.: geluidsman Victor Dekker, Cameraman Stef Tijdink, Regisseur Pieter-Rim de Kroon en de zeevisser in kwestie
Uiteindelijk volgde er nog een mooi najaar waarin veel kon worden gedraaid, zodat er over de periode van maart tot en met december in totaal tachtig uur beeldmateriaal werd geschoten. Daarvan is na afloop van het montageproces slechts anderhalf uur in de film terechtgekomen. Maarten: “We hebben een bepaalde structuur gezocht in het beschikbare materiaal en daarin variatie proberen aan te brengen. De film beslaat nu zo’n kleine dertig scènes. Allemaal bijzondere ontmoetingen met ieder een eigen sfeer.”
Compleet plaatje
Daarbij is zoals eerder aangegeven niet geselecteerd op de kwaliteiten van de visser in kwestie. Pieter-Rim: “Te veel vistechnische uitleg is oninteressant voor niet-vissers, daarom hebben we voor de human interest kant gekozen.” De criteria waarop werd geselecteerd waren of mensen een interessant verhaal hadden en hoe ze het voor de camera deden. Ook is er voor variatie in onder meer locatie en soort visserij gekozen. “Van metersnoeken tot baarspeuteren; bijna alle visserijen zitten erin.” Daarbij werd er door heel Nederland gefilmd: van Zeeland tot Friesland en van Gelderland tot de Noordpier bij Wijk aan Zee.
Wedstrijd baarsvissen Noord Holland met v.l.n.r.: baarsvissers Richard Pronk & Nico Pronk, geluidsman Victor Dekker, regisseur Pieter-Rim de Kroon en cameraman Stef Tijdink
Maarten: “De film is een soort reis onder en boven water door heel ons land. Met kleine handheld camera’s zijn opnamen gemaakt in slootjes en plassen en met grote camera’s hebben we tot dertig meter diep bij de wrakken in de Noordzee gefilmd.”
Andere wereld
Het in beeld brengen van die magische onderwaterwereld vormt volgens de documentairemakers namelijk een belangrijk element in de film. Pieter-Rim: “De ziel van de documentaire ligt misschien wel onder water. Die andere wereld wilden we vanuit de vis zelf laten zien. Hoe ziet die er precies uit en hoe ziet de vis de visser? Want de fascinatie voor wat er zich onder de waterspiegel bevindt, heeft vrijwel iedere sportvisser.
Verschillende onderwateropnames zijn in de film verwerkt.
Iemand die we voor de documentaire spraken, zei dat je via een dun lijntje van 6/00 contact hebt met een andere wereld.” Bij de onderwateropnamen in de diverse Nederlandse wateren verbaasden de twee broers zich zelf ook regelmatig over wat ze daar zagen.
Opnames vanuit het water
Maarten: “Steek je hoofd maar eens onder water in de eerste de beste sloot in Nederland en je staat versteld van de natuurlijke rijkdom die je daar aantreft.”
Eye opener
Die rijkdom zagen ze ook boven water terug. “De sportvisser is niet te typeren als één bepaald slag mensen”, aldus Maarten. “Een roofvisser is bijvoorbeeld een heel ander type dan een karpervisser. Ons portret van de vissers van Nederland omvat dan ook een ontzettend rijk palet aan mensen.”
In Spaarndam met wedstrijdvisser Anja Groot. V.l.n.r.: geluidsman Victor Dekker, regisseur Pieter-Rim de Kroon, cameraman Stef Tijdink
De volgens Pieter-Rim bij veel mensen nog altijd bestaande vooroordelen over vissen als dat het saai en stom zou zijn – een treurige hobby voor knorrige vijftigplussers – worden met deze film volledig ontkracht. “De reacties na een test viewing waren alleszeggend: ‘Dat wist ik helemaal niet’ en ‘nu begrijp ik pas dat mensen gaan vissen’.
Veel niet-vissers zullen voor het eerst een blik in de wereld van de sportvisser werpen en dit als verfrissend ervaren. Zeker omdat in die voor hen totaal onbekende wereld schoonheid, natuur, spanning en humor een belangrijke rol spelen.”
V.I.S.S.E.N. is een productie van Windmill Film en wordt op maandag 28 mei om 20.25 uur door de AVRO uitgezonden op Nederland 2.
Bron: Hét Visblad mei 2012 - Spraakwater
Lees ook: