Ooit was de westelijke Waddenzee en de Zuiderzee één van de rijkste viswateren van Europa. Een geweldig Deltawerk, maar voor de vispopulatie was de aanleg van de dijk letterlijk een afsluitdijk voor de vissen.
Inmiddels wordt hard gewerkt aan een unieke oplossing: de vismigratierivier. Innovatie voor natuur, versterking voor economie en ruimte voor de beleving.
Check hieronder een video die het project mooi in kaart brengt:
Na de aanleg van de Deltawerken is de vispopulatie in verschillende stadia sterk gedaald: de meest gevoelige soorten zoals de Zuiderzeeharing, de ansjovis en de bot verdwenen meteen na 1932. De paling is vanaf 1950 aan het verdwijnen en inmiddels is ook de populatie van de spiering sterk verminderd.
Dat komt onder andere doordat de Afsluitdijk het onmogelijk heeft gemaakt voor veel vissoorten om te migreren tussen zoet en zout water. Daarnaast komen veel IJsselmeervissen in de grote waterstroom van de spuisluizen terecht en worden op deze manier de Waddenzee ingetrokken. Dit zorgt voor massale vissterfte, waardoor de natuur van de Waddenzee en het IJsselmeer verarmd is.
De verminderde visstand heeft invloed op het hele ecosysteem. Doordat de visvoorraden geslonken zijn, hebben de trekvogels minder te eten. Voor een groot aantal trekvogels, zoals sterns, zaagbekken en lepelaars zijn de Waddenzee en het IJsselmeer essentiële stopplaatsen op hun migratieroutes.
UNESCO Werelderfgoed
De afsluiting heeft verregaande gevolgen voor de natuur van zowel het IJsselmeergebied als de Waddenzee. Beide gebieden genieten bescherming in Europees verband, omdat Nederland zich binnen Europa onderscheidt door natte Deltanatuur.
De Waddenzee is uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed en bevindt zich daarmee in een indrukwekkende rij van monumenten en landschappen. Toeristen komen van heinde en ver om de unieke kwaliteiten van de Waddenzee te beleven. Daar past massale vissterfte niet bij.
Ecologisch herstel door verbinding Waddenzee/ IJsselmeer
De afgelopen jaren is in het kader van De Nieuwe Afsluitdijk (DNA) een innovatief idee ontwikkeld om de Waddenzee en het IJsselmeer weer met elkaar te verbinden. De aanleg van een Vismigratierivier is dan letterlijk een nieuwe verbinding tussen de Waddenzee en het IJsselmeer.
Luchtbeeld van de vismigratierivier
De Vismigratierivier betekent veel voor de vis- en de vogelstand van de natuur bij de Waddenzee, het IJsselmeergebied en het achterland (het stroomgebied van IJssel en Rijn). Zo levert de aanleg een belangrijke bijdrage aan het herstel van de aal, spiering, bot, zalm en forel. Dergelijke vissen vormen op hun beurt het voedsel voor vogels als de grote stern, zwarte stern, visdief, noordse stern, dwergstern, fuut, grote zaagbek en het nonnetje. Dit zijn soorten waarvan de levenskansen volgens Natura 2000 moeten worden verbeterd.
Het beoogde natuurgebied rond de rivier biedt daarnaast mogelijkheden voor broeden, rusten en foerageren van een aantal van de bovengenoemde vogelsoorten. Dit versterkt de overlevingsmogelijkheden van deze beschermde vogels.
De werking van de Vismigratierivier
De rivier is in feite een ecoduct in het water van zes kilometer lang. Door de lengte van de rivier kunnen vissen geleidelijk wennen aan de overgang tussen zout en zoet water. Bovendien worden ze bij hun tocht van de Waddenzee naar het IJsselmeer geholpen door het binnentrekkend getij.
Vloed- en ebsituatie
De Vismigratierivier is aan beide kanten afsluitbaar. De combinatie van lengte en afsluitbaarheid zorgt ervoor dat er geen zout water uit de Waddenzee in het IJsselmeer kan komen. Op deze manier wordt de zoetwatervoorraad van het IJsselmeer niet aangetast. De afsluitbaarheid is de borging van de veiligheidsfunctie van de Afsluitdijk.
Internationale afspraken
De Vismigratierivier helpt Nederland om te voldoen aan de afspraken die met de Europese Unie zijn gemaakt over de natuur van het IJsselmeer en de Waddenzee. Herstel van zoet-zout overgangen is een kernopgave voor het Natura 2000-gebied de Waddenzee.
Natura 2000 schrijft daarnaast voor dat de populaties van trekvissen als de fint, de rivierprik en de zeeprik moeten worden
hersteld. Ook de Kaderrichtlijn Water (KRW) van Rijkswaterstaat vergt een vispassage tussen het IJsselmeer en de Waddenzee. Door de Vismigratierivier kan Nederland aan internationale afspraken op het gebied van vispasseerbaarheid voldoen. Overal stroomopwaarts in Europa wordt in het kader van die afspraken gewerkt aan de doorgang voor trekvissen. Maar pas als Nederland de ‘voordeur’ voor die vissen open zet, kunnen deze maatregelen echt effectief worden.
Versterking voor de regionale economie
Naast het natuurdoel wordt met het project een krachtige impuls gegeven aan de recreatieve en toeristische beleving van De Nieuwe Afsluitdijk. Er kunnen bijvoorbeeld wandelmogelijkheden worden gerealiseerd en er kan een bezoekerscentrum worden ingericht.
Ook wordt het ecosysteem op termijn weer dusdanig veerkrachtig, dat de duurzame professionele visserij en de sportvisserij, in zowel de Waddenzee als het IJsselmeer, wordt versterkt. Zo draagt het project op diverse vlakken bij aan de versterking van de Noord-Nederlandse economie.
Exportproduct van allure als spin-off
Nergens in de wereld bestaat nog een plan dat lijkt op de Vismigratierivier. Wereldwijd zijn er ongeveer 200 vergelijkbare situaties. Door nu in te zetten op de verdere ontwikkeling van de Vismigratierivier, verwerft de waterbouwsector in Nederland unieke kennis. Deze kennis kan omgezet worden in de vorm van een nieuw exportproduct.
Breed draagvlak
De Vismigratierivier is een initiatief van de Waddenvereniging, Sportvisserij Nederland, Het Blauwe Hart en de Vereniging Vaste Vistuigvissers Noord. Het plan maakt onderdeel uit van De Nieuwe Afsluitdijk. Dit laatste is een breed programma van de provincies Noord-Holland en Fryslân en de gemeenten Hollands Kroon, Súdwest-Fryslân en Harlingen.
De Nieuwe Afsluitdijk richt zich op verschillende ambities zoals natuur, duurzame energie, economie en recreatie en toerisme op en rond de Afsluitdijk. De projectontwikkeling op natuurgebied wordt ondersteund door het Programma Naar een Rijke Waddenzee.
Hoe nu verder
De Vismigratierivier is de ideeënfase voorbij en op basis van onderzoek is een eerste kostenraming gemaakt. Hieruit blijkt dat dit project 50 tot 60 miljoen euro excl. BTW gaat kosten. Dat is een forse investering, maar daar staat veel tegenover voor de natuur, de recreatie, de regionale economie en voor de kennis op het gebied van waterbouw.
De optimale locatie voor de Vismigratierivier bij de spuisluizen van Kornwerderzand is in onderzoek. In de komende twee jaar vinden verschillende onderzoeken en planuitwerkingen plaats.
Bron: Waddenvereniging
Lees ook: