In 2013 nam Jan Bassez (42) de winkel van Jan Schreiner en Zoon over. Zo zet een Vlaming de filosofie van de nestor van de Nederlandse hengelsportliteratuur voort. Net over de grens heeft Bassez zijn nering, waar een trouwe schare sportvissers over de vloer komt.
Bron: Hét VISblad augustus 2023
Het boek Alles over alle soorten hengels van Jan Schreiner, gekocht op een tweedehandsbeurs, was voor Bassez de reden om zijn eerste Fair Play hengel aan te schaffen. “Dat bleek een schot in de roos: wat visten die hengels fijn in vergelijking met de lompe stokken die ik voorheen gebruikte.” Langzamerhand breidde hij zijn hengelcollectie uit, waarvoor hij geregeld naar de winkel van Schreiner in Amsterdam reisde. John Schreiner zette na het overlijden van zijn vader de winkel voort, maar ging na verloop van tijd op zoek naar een opvolger. “Zo werd ik door hem benaderd”, blikt Bassez terug. Hij gaf zijn job als geluidtechnicus op en leerde – zonder enige hengelbouwervaring – de kneepjes van het vak. “Twee jaar lang ging ik eens per week naar Amsterdam en keerde ik met huiswerk terug naar Antwerpen. Ondertussen bouwde ik thuis mijn atelier, zoals ik de winkel en werkplaats graag noem.”
Fair Play traditie
Aan de wanden van het atelier van Bassez in Sint-Lenaarts hangen op verbogen spijkers een heleboel hengels. Die kenmerken zich, volgens de Fair Play traditie, onder meer door een kurken handgreep en een bussluiting tussen de hengeldelen. De werkplaats van Bassez staat verder boordevol met materiaal: van blanks, kurken ringen en geleideogen tot wikkelgarens, lak en lijm. De houten kabinetten voor opslag van materiaal – overgenomen uit de Amsterdamse winkel van Schreiner – zouden niet misstaan in een luxe grachtenpand. “Het proces van hengelbouw vergt de nodige vakmanschap en telt heel veel stappen; teveel om hier allemaal op te noemen. Sommige handelingen gaan deels machinaal, zoals het bijslijpen van de ‘voetjes’ van geleideogen, maar veel gebeurt nog altijd met de hand. Zo leg ik de wikkelingen het liefst terwijl ik op een kruk zit waarbij de hengel op mijn benen rust”, licht de Vlaming iets van zijn werkwijze toe.
Veel van het hengelbouwproces is handwerk, maar sommige handelingen verricht Bassez machinaal.
Erfenis van Schreiner
De wijze van hengelbouw die Bassez toepast is een uitvloeisel van de filosofie van Schreiner. “Hij liet zien dat lichter vissen mogelijk was in een periode (de jaren ’50) waar zwaar en lomp materiaal de norm was. Door geraffineerder te werk te gaan – bij een bepaalde visserij hoort een bepaalde lijn, bepaald type hengel en de juiste slipafstelling – ving je bovendien meer. Tegelijkertijd liet Schreiner zien dat je ook voor je plezier kon gaan vissen en dat niet iedere gevangen vis per se in de pan hoeft te belanden.” Zo is de invloed van Schreiner op het weidelijk vissen en het promoten van sportvissen als een hobby heel groot geweest. “Het terugzetten van vis en deze zo kort mogelijk uit het water houden heeft immens veel navolging gekregen. Ook schreef hij over de rol van de snoek als een belangrijke schakel in een evenwichtig en gezond ecosysteem – die vis zet je daarom altijd terug. Je moet bedenken dat deze roofvis toentertijd meestal werd gedood vanwege de veronderstelling dat-ie teveel andere vis opvrat.
Een echte Fair Play hengel
Soepel haken
Voor Bassez, die verschillende hengelsportdisciplines beoefent, is vissen vooral een sport en spel. “Hoewel we allemaal graag veel en grote vis vangen, is het echte doel wat mij betreft om plezier te beleven. Daarom zijn mijn hengels progressief buigend en is het vermogen afgestemd om gracieus te buigen op het formaat vis dat veelvuldig aanwezig is”, zegt de Vlaming terwijl hij een exemplaar demonstratief krom trekt. Hiervoor moet de hengel in de eerste plaats technisch zo perfect als mogelijk zijn. Behalve extra beleving levert dit nog andere voordelen op. “De algemeen heersende veronderstelling is dat je een stijve hengel nodig hebt om de haak te zetten, maar in werkelijkheid wordt een haak gezet door een bepaalde massa in beweging te zetten. Daarom moet een hengel vooral de juiste massa en demping bezitten.” De stelling ‘hoe lichter de hengel is, des te beter’, is wat Bassez betreft dan ook niet juist. “Met een goede hengel zet je de haak met een soepele, versnellende beweging, zeker niet door bruut aan te slaan om een gebrek aan massa te compenseren.” Nylon of dyneema
Volgens Bassez is de bewering dat een rekloze, gevlochten lijn nodig is om de haak te zetten – vooral bij het snoekvissen – nergens op gebaseerd. Hoewel gevlochten lijn in specifieke omstandigheden zeker zijn nut heeft, of als prettig wordt ervaren, is een nylonlijn volgens hem in de regel het meest universeel. “Gevlochten lijnen met enorme trekkracht zijn vaak een antwoord op hengels met veel te veel vermogen en te weinig demping”, meent hij. “Uiteraard is een soepele braid vanwege de soepelheid een zegen bij een dikke diameter: 40/00 nylon vist gewoon niet fijn.” Maar voor het ultra-light kunstaasvissen plaatst de hengelbouwer wel een kanttekening. “Vanwege het drijfvermogen komt de actie en visdiepte van licht kunstaas – zoals een 2- grams lepeltje – soms niet goed uit de verf met gevlochten lijn. Nylon vist in zo’n geval fijner.”
Tussen 1946 en 1998 publiceerde Jan Schreiner meer dan vijftig boeken en tal van artikelen waarmee hij sportvissen op de kaart zette als plezierige buitenactiviteit.
Goed concept als basis
Aan de hengels van Bassez hangt vanwege het vele handwerk dat erin zit een behoorlijk prijskaartje. Hoewel je ook tussen op grotere schaal geproduceerde hengels goede producten vindt, is de hengelbouwer van mening dat velen de plank misslaan op zaken als bijvoorbeeld de oogverdeling, de tapering, het handvat en een degelijke sluiting. “Staar je bij massaproducten niet blind op zogenaamde ‘supermaterialen’ als ultrahigh modulus carbon en nano-fantasie”, zegt Bassez. “Beter een goed hengelontwerp met goedkope materialen, dan een ondoordacht concept met dure elementen.”