Op 14 september was de penitentiaire inrichting (PI) Veenhuizen het decor van het zevende internationale voetbaltoernooi ‘Football Works!’ Bijzonder aan deze editie was dat een viswedstrijd onderdeel uitmaakte van het programma, dat in het teken staat van de re-integratie en arbeidstoeleiding van (ex-)gedetineerden. De emotie van het voetbal en de reflectie door het vissen bleek een gouden combinatie.
‘Football Works!’ is een internationaal voetbaltoernooi dat wordt georganiseerd door het European Football for Development Network en de Dienst Justitiële Inrichtingen. De organisatie van de viswedstrijd als side event was in handen van de viscommissie van PI Veenhuizen.
De deelnemers werden zorgvuldig geselecteerd: niet zozeer op hun sportieve kwaliteiten, maar vooral als beloning voor hun gedrag. Veertien teams uit verschillende Europese landen – bestaande uit huidige en ex-gedetineerden, justitieel personeel en voormalige voetbalprofs met een krasje op hun blazoen – namen het daarbij op het voetbalveld en langs de waterkant tegen elkaar op.
Viscommissie
Wat het vistoernooi bijzonder maakt is dat het wordt georganiseerd door de viscommissie van PI Veenhuizen. Deze commissie bestaat uit medewerkers van de gevangenis en gedetineerden en wordt bestuurlijk ondersteund door HSV Veenhuizen. De viscommissie is ontstaan vanuit een samenwerking tussen Sportvisserij Nederland, Sportvisserij Groningen Drenthe, HSV Veenhuizen en Harkboot.nl.
Het doel hiervan is om gedetineerden via de hengelsport voor te bereiden op een nieuw begin in de maatschappij – zo kunnen (ex-)gedetineerden via deelname aan het visproject werkervaring opdoen bij de Harkboot en maken ze zelfs kans op een betaalde baan bij dit bedrijf dat ongewenste waterplanten verwijdert. Daarnaast organiseert de commissie diverse sportvisactiviteiten. We spraken met een aantal van hen over het vistoernooi en de rol van de hengelsport binnen de gevangenismuren.
Vissen in de gevangenis is een uniek evenement
“Het voetbal- en vistoernooi was een hele belevenis. Het is uniek dat zoiets in een gevangenis kan worden georganiseerd”, zegt Wouter. Daar staat hij mede van aan de basis: als fervent sportvisser is hij lid van de viscommissie binnen de PI en zodoende betrokken bij alle sportvisactiviteiten. “We hebben een mooi evenement neergezet en de voordelen van de hengelsport goed voor het voetlicht kunnen brengen. Zo waren er best wat jongens die nog nooit een hengel hadden vastgehouden. Die komen met veel bravoure aan, maar nadat je ze uitleg en het materiaal hebt gegeven zijn ze stil. De focus gaat op de dobber en ze komen tot rust. Ze gaan van spanning naar ontspanning. Even het hoofd leegmaken en de stress die ze binnen de vier muren ervaren achter zich laten.”
"Vissen moeten ze wel verdienen. Het is hier geen zomerkamp”
Dat kan ook binnen het reguliere activiteitenprogramma, waar sportvissen een keuzeonderdeel van is. “Dat ochtendje vissen moeten ze wel verdienen. Het is hier geen zomerkamp”, zegt Wouter. “Alleen bij goed gedrag kom je op de groene lijst te staan en kun je je aanmelden voor de visuitjes. En bedenk daarbij dat die paar uurtjes ‘buiten’ ook gewoon binnen het gevangeniscomplex worden doorgebracht.
De gracht die rondom de PI loopt is omzoomd door hekken en bewaking.” Toch was het complex niet 100% waterdicht afgesloten. “We hebben samen met HSV Veenhuizen en Sportvisserij Groningen Drenthe eerder karper uitgezet, maar een deel van die vissen is sinds kort foetsie. Er bleek een open verbinding naar ander water te zijn. Die ontsnappingsroute heb ik samen met een gedetineerde uit de viscommissie dichtgemaakt door een hek te plaatsen. Nu hebben we in de gracht een mooi bestand van karper, brasem, voorn, baars en zeelt rondzwemmen.”
Veel enthousiasme over het vissen
Hoewel er met enige regelmaat bij toerbeurt wordt gevist binnen de PI, gebeurt dit naar mening van Wouter nog niet vaak genoeg. “Dat ligt niet aan een gebrek aan enthousiasme: iedereen – van gedetineerden tot de directie – is positief over het project. Door een gebrek aan personele bezetting kunnen we het (helaas) echter niet een meer structureel karakter geven.” Ook wil hij het pilotproject van de ouder-kind visdag graag verder uitwerken. “Daarin gaan gedetineerden uit de vadervleugel een paar uurtjes vissen met hun kinderen. Zo profiteren ze niet alleen van de reeds genoemde voordelen die het sportvissen biedt, maar versterken ze – ondanks het verblijf in een beveiligde inrichting – de band met hun kind. Die speciale sociale component geeft nog een extra dimensie aan het vissen.”
Wouter, werkmeester en viscoach bij PI Veenhuizen
Tot rust komen en genieten
“Het was een topevenement”, zegt Hans resoluut. “Mooi weer, gezien de omstandigheden redelijke tot goede vangsten en er was bij de aanwezigen veel animo voor het vissen. Per team kon er een half uur op een van de twaalf uitgezette stekken worden gevist, maar er waren jongens die vaker terugkwamen. ‘Ook al vang ik niks, dan zit ik hier toch lekker rustig te genieten’, zei er eentje tegen me.”
Want rust vind je in een bajes niet zo snel, weet Hans uit ervaring. “Het kan binnen de gevangenismuren best wel hectisch en stressvol zijn. Dan is het heerlijk om met de hengel aan het water te zitten – zelfs aan een simpel slootje zoals hier bij de PI. Je hoort de vogels zingen, de wind door de bomen ruisen, ziet misschien een egeltje lopen. Als je je ogen dicht doet is het met een beetje fantasie net Center Parcs – alsof je niet vastzit.”
Grotere wereld
Zelf vist Hans al van kinds af aan, maar ook gedetineerden die nog nooit een hengel hebben vastgehouden zijn na een visactiviteit doorgaans hooked. “Je helpt ze op weg met wat uitleg over het materiaal en praktische tips, en daarna gaat het eigenlijk haast vanzelf. Het mooiste is natuurlijk als ze het succes van de vangst beleven.
Maar ook al vangen ze niets, dan is het nog goed. Ze zitten te genieten en komen helemaal tot rust; zelfs de hele drukke types.” Behalve andere gedetineerden assisteren tijdens de visactiviteiten als VIScoach is Hans als lid van de viscommissie ook druk met allerlei aanverwante zaken. “We willen wedstrijden gaan organiseren, hebben plannen voor een ouder-kind visdag en een cursus water- en visstandbeheer staat ook op de rol.
Het is fijn dat je daarbij mensen van buiten tegenkomt – van Sportvisserij Nederland, Sportvisserij Groningen Drenthe, HSV Veenhuizen en Harkboot.nl – die enthousiast zijn om je op weg te helpen richting je re-integratie. Zo wordt je wereld binnen de vier muren toch weer wat groter.”
Hans, gedetineerde PI Veenhuizen
Buitenwereld de bajes in
“Er waren genoeg liefhebbers om te vissen, dus dan is de opzet van het event geslaagd. Al hadden de vangsten stiekem wel wat beter gekund”, zegt Foppe Bergsma terugblikkend. Dat had volgens hem zo zijn oorzaken. “In de periode voorafgaand aan het event ontsnapte er vis uit de gracht rondom de gevangenis en de drukte op de dag zelf zal de vissen ook wat schuw hebben gemaakt. Maar goed, de aanloop was er niet minder om.”
Als voorzitter van HSV Veenhuizen die zitting heeft in de viscommissie van de PI weet Bergsma als geen ander wat het vissen voor de gedetineerden betekent. “Het is een mooie manier om te ontspannen en de zorgen tijdelijk aan de kant te schuiven. Even wat afleiding doordat de dobber alle aandacht vangt, met als bonus mogelijk een mooie of verrassende vangst.” Bovendien speelt het sociale aspect ook een belangrijke rol. “Aan de waterkant maak je een praatje. Natuurlijk over het vissen, maar ook over andere zaken; zoals de thuissituatie. Dat zijn vaak leuke en interessante gesprekken.”
Meer dan vissen
Via de twintig vrijwilligers komt de buitenwereld ook een beetje de bajes in. “Dat we dit als vereniging doen, ligt voor ons voor de hand. Andere hengelsportverenigingen gaan samen vissen met bewoners van een verzorgingshuis, maar dat hebben we niet in Veenhuizen. Hier hebben we de PI, wat voor ons in het dorp de normaalste zaak van de wereld is. Dus wij gaan vissen met gedetineerden. Dat heeft wat meer voeten in de aarde dan wanneer je op stap gaat met senioren, maar het is zeker niet minder leuk”, duidt Bergsma de wijze waarop de vereniging haar sociaal-maatschappelijke rol vervult.
Hij wijst er ook op dat het project meer inhoudt dan alleen vissen. “Naast een aantal medewerkers hebben vijf gedetineerden uit de viscommissie de cursus VISmeester van Sportvisserij Nederland gevolgd en met succes het examen afgelegd. De vaardigheden die ze daarbij opdoen helpen hen later bij het solliciteren naar een baan of vrijwilligerswerk. Die mannen moeten uiteindelijk ook weer op een goede manier naar buiten toe. Dat kun je maar beter goed voorbereid doen, zodat de re-integratie in de maatschappij succesvol verloopt. En hopelijk pakken ze als ze buiten staan weer een hengel op.”
Foppe, voorzitter HSV Veenhuizen