Haaien en roggen in de open oceanen zijn sinds 1970 wereldwijd met ruim 70 procent in aantal afgenomen. Daar waar in 1980 nog twee derde te boek stond als ‘minst zorgwekkend’, wordt nu meer dan driekwart met uitsterven bedreigd. Dat schrijft een groot internationaal team deze week in Nature.
Haaien en roggen behoren tot de zogeheten kraakbeenvissen, evolutionair gezien een oude en stabiele diergroep. Wereldwijd zijn er meer dan duizend soorten van bekend en nog steeds worden regelmatig nieuwe ontdekt. De meeste leven in kustwateren maar onder meer de witte haai en veel soorten hamerhaaien leven in de open oceaan. Door gebrekkig toezicht worden juist daar de regels continu overschreden en lopen de aantallen gigantisch terug. De witpunthaai, grote hamerhaai en geschulpte hamerhaai gaan het hardst achteruit, terwijl die veertig jaar geleden nog heel algemeen waren. Ook de pelagische voshaai, schemerhaai en makreelhaai staan er slecht voor.
Eerste wereldwijde analyse
Dat haaien en roggen zo kwetsbaar zijn, komt doordat ze zich maar langzaam voortplanten: ze zijn laat geslachtsrijp en produceren maar weinig nakomelingen. Daarnaast zijn ze erg geliefd vanwege hun vlees, vinnen en visolie. Op het hoogtepunt van de visserij - rond de laatste eeuwwisseling - doodden vissers jaarlijks naar schatting 63 tot 273 miljoen haaien. Sindsdien zijn de vangsten teruggelopen door overbevissing. In veel regio’s hielden wetenschappers de trends al een tijdlang in de gaten, maar nooit eerder bundelden ze al die gegevens in één wereldwijde analyse.
Beeld zelfs té rooskleurig
De onderzoekers - afkomstig uit onder meer het Verenigd Koninkrijk, Brazilië, Sri Lanka en Nieuw-Zeeland - schrijven de afname puur toe aan overbevissing, want bedreigingen zoals vervuiling, verstoring of klimaatverandering spelen voor haaien nauwelijks een rol. Benadrukt wordt dat de visserijdruk sinds 1970 is verdrievoudigd, terwijl de relatieve visserijdruk (ten opzichte van het aantal overgebleven vissen) zelfs met een factor achttien is toegenomen. De zaak is extra ernstig als je bedenkt dat veel haaiensoorten al sterk in aantal achteruit waren gegaan vóór 1970, aldus de onderzoekers. Daardoor schetst de huidige analyse eigenlijk zelfs een te rooskleurig beeld.
Centraal gezag ontbreekt
Bestaande afspraken die haaien en roggen moeten beschermen - onder meer onder de VN-Biodiversiteitsconventie en een VN-verdrag speciaal voor haaien en roggen - zetten nauwelijks zoden aan de dijk omdat de uitvoering ervan hapert, zo constateren de onderzoekers. Bovendien is er geen centraal gezag in internationale wateren; landen zijn zelf verantwoordelijk voor het controleren en rapporteren van hun vangsten en daarin zijn er maar weinig werkelijk doortastend, zo valt te lezen.
Verschuivend voedselweb
Als gevolg van de keldering van het aantal haaien en roggen is het mariene voedselweb nu al flink aan te verschuiven. Wat dat precies betekent is nog niet bekend, maar het kan ook gevolgen hebben voor visserij op andere soorten.Bron: www.nrc.nl