Wist je dat - zoetwaterkabeljauw (kwabaal)

3012
13 dec 2021

In Nederland zwemt één vissoort rond die hartje winter al de lentekriebels heeft: de kwabaal. Deze kabeljauwachtige paait zodra de watertemperatuur haar laagste punt heeft bereikt. Door klimaatopwarming en het verdwijnen van geschikt leefgebied is de kwabaal de laatste decennia erg zeldzaam geworden in ons land.

(foto's: Jelger Herder)

De kwabaal is de enige ‘zoetwatervertegenwoordiger’ van de familie van de kabeljauwen en heeft net als de kabeljauw een enkele bekdraad op de kin. Het langgerekte lichaam is bruingeel met een gemarmerd vlekkenpatroon. Overdag verschuilen ze zich in holtes tussen stenen of boomwortels.


‘s Nachts gaan ze op jacht naar kleine vis, kreeftachtigen, waterinsecten en schelpdieren. Het BNRZ- record kwabaal staat op 60 cm, maar bij onderzoeken zijn ze in ons land al tot boven de 70 cm gevangen. Elders in de wereld worden ze een stuk groter; het wereldrecord staat op 152 cm.


Koudwatervis

 
De kwabaal houdt van koud water. Als de watertemperatuur onder de 6 graden daalt en veel vissoorten juist in winterrust verkeren, maakt Lota lota zich op voor de paai. In Nederland is dat tussen januari en maart. Wanneer het water te warm wordt, gaan kwabalen in zomerrust.

Bij watertemperaturen boven de 18 graden stoppen ze zelfs met eten en teren ze op hun reserves. De aanwezigheid van koud water binnen hun leefgebied – zoals diepe kommen in beken en rivieren of diepe meren – is dan ook onmisbaar voor deze bijzondere vis.

Draaiende brommer

 
Kwabalen paaien in kleine groepjes en daarbij maken ze geluiden door met spieren op hun zwemblaas te trommelen. Door een onderwatermicrofoon klinkt het als een diep kloppend geluid dat wel wat weg heeft van een draaiende brommer. De mogelijke functie hiervan is om elkaar te vinden in de paaitijd.

De vrouwtjes produceren tot wel 600.000 eitjes per kilo lichaamsgewicht, waarmee het de meest vruchtbare zoetwatervis is. Dit is niet voor niets: de eitjes worden onbeschermd vrij in de waterkolom losgelaten, waarna de  stroming ze meevoert en ze extra kwetsbaar zijn.

Drie populaties

 
Vroeger was de kwabaal een algemene verschijning in Nederland. Tegenwoordig komt de soort nog grofweg voor in drie populaties: de Vinkeveense Plassen, de kop van Overijssel en de Beerze in Noord-Brabant. Daarnaast worden er incidenteel kwabalen gevangen op andere locaties, mede door herintroductie in Duitsland.

De populatie in de Beerze is ook afkomstig van herintroductie. Rond de jaren 70 stierf de kwabaal uit in Noord-Brabant. Een verbeterde waterkwaliteit en beekherstel – met de aanleg van overstromingsvlakten voor de larven en jonge kwabaaltjes – maakten de Beerze opnieuw geschikt. Tussen 2009 en 2013 zijn daar ongeveer 10.000 jonge, in België gekweekte kwabaaltjes uitgezet en de soort plant zich hier inmiddels weer zelfstandig voort.

Gerelateerde berichten
18 apr 2021 Zeeforel: je ziet 'm niet, maar hij is er wél 11278 Nederland een forellenland? Dat wij weinig snelstromende rivieren en klaterende beken hebben, wil nog niet zeggen dat ze er niet zijn. Van de Atlantisch forel zwemmen tegenwoordig weer hele aardige exemplaren rond en met een beetje hulp kunnen er nog mooie dingen gebeuren. Lees er alles over in dit uitgebreide Visionair-artikel. 25 dec 2019 Houting, kwabaal & rivierprik in Vecht aangetroffen 5141 Afgelopen maanden zijn enkele bijzondere vissoorten aangetroffen in de Overijsselse Vecht, tijdens visserijkundig onderzoek voor het project Swimway Vecht, waaronder houting, kwabaal en rivierprik. 15 aug 2019 Kwabalen planten zich weer voort in de Beerze 4897 Omdat de kwabaal (spreek uit: kwab-aal) in de jaren ’70 van de vorige eeuw volledig verdwenen was uit de Brabantse beek de Beerze, zetten Waterschap de Dommel en Sportvisserij Nederland hier van 2009 tot en met 2013 nieuwe kwabalen uit. Het was al bekend dat de vissen goed groeiden en ook paairijp werden, maar jonge kwabaaltjes bleven lange tijd onvindbaar. Op dinsdag 23 juli werd een heel klein exemplaar van 13 centimeter gevangen. Daaruit blijkt dat de kwabalen zich nu ook zelfstandig hebben voortgeplant. 08 mrt 2017 Kabaal van de kwabaal (video) 6292 (Bron: Nature Today) Midden in de winter, wanneer het water op zijn koudst is, is de kwabaal in paaistemming. En dat laat de hij luid en duidelijk horen. Om elkaar te kunnen vinden maken ze namelijk geluiden. Afgelopen winter gingen onderzoekers van RAVON gewapend met een onderwatermicrofoon op zoek naar het geluid van de kwabaal. Met succes! Op sommige nachten was het geluid de meest luide klank onderwater. 12 mrt 2015 Zoetwaterkabeljauw in Nederland: ondergang en opkomst van de kwabaal 18706 Een van de meest bijzondere zoetwatervissen is ongetwijfeld de kwabaal. Deze kabeljauwachtige leeft een verborgen bestaan en is vooral in de winter actief. Vast staat dat de kwabaal bijna uit ons water was verdwenen, maar dat er recentelijk sprake is van een toename in één van de kerngebieden. In Visionair deze maand een uitgebreid artikel over de kwabaal. 10 nov 2014 Bijzondere vangst: kwabaal 10523 Op www.mijnvismaat.nl staan regelmatig bijzondere vangsten. Vismaat Juriaan Moonen ving deze prachtige kwabaal in hartje Zwolle. 21 feb 2013 Grootste kwabaal tot nu toe (video) 13053 Beroepsvisser vangt grootste kwabaal in de Belterwijde.

Om u de beste gebruikservaring te kunnen bieden, gebruiken wij cookies. Voor meer inhoudelijke informatie en het onderscheid die wij hier in maken, verwijzen wij u door naar ons. cookiebeleid.