Bron: Wageningen Universiteit. De soortensamenstelling van zeeorganismen in de Noordzeegebied lijkt bij veranderingen in het milieu sprongsgewijs te verlopen.
Kleine verschillen, zoals in de watertemperatuur, kunnen het mariene ecosysteem plotseling in een geheel ander regime brengen. Door zoveel mogelijk onderzoekgegevens over een lange periode bij elkaar te brengen kan er meer licht komen op het functioneren van het mariene ecosysteem op de lange termijn. Dit is nodig voor een adequate inschatting van de gevolgen van en mogelijkheden voor menselijk gebruik zoals visserij, gebiedsbescherming en grootschalige bouw van windmolens op zee. Aldus prof.dr. Han Lindeboom bij de aanvaarding van het ambt van buitengewoon hoogleraar Mariene ecologie aan Wageningen Universiteit op 30 oktober.
Prof. Lindeboom noemt in zijn oratie De veranderlijke zee in het Antropoceen een aantal voorbeelden van een plotselinge ommekeer in mariene ecosystemen. Zo blijkt uit analyses van 76 dataseries die in de Noordzee en Waddenzee zijn verzameld dat in 1979 en in 1988 zgn. regimeverschuivingen zijn opgetreden. Daarbij veranderden over de gehele breedte en gelijktijdig de aantallen of soortsamenstellingen van plankton, vissen, bodemfauna, vogels en zeezoogdieren. Uit metingen in het gebied blijkt dat de biologische verschuivingen gerelateerd zijn aan geringe veranderingen in zoutgehalte, temperatuur en weersomstandigheden.
Opmerkelijk is dat andere onderzoekers rond dezelfde jaren verschuivingen constateerden in de Stille Oceaan alsmede in de zeeën rond Korea. Rond 1988 verdwijnt de kabeljauw voor de oostkust van Noord-Amerika. De vraag is of het hier om toeval gaat dan wel een gemeenschappelijke achtergrond. Voor het Noordzeegebied is intussen aangetoond dat klimaatfactoren, maar ook de nutriëntensamenstelling veranderden, evenals de algensamenstelling. Tegelijk nam de zandwinning in zee - menselijk handelen - sterk toe.
Het verontrust prof. Lindeboom dat we na honderd jaar onderzoek nog steeds nauwelijks begrijpen waardoor de variatie in het mariene ecosysteem wordt bepaald en dat terwijl deze ecosystemen onder hoge druk staan door de visserij en een stijgend ruimtegebruik op zee, zoals omvangrijke zandsuppleties en nieuwe windparken op zee. Houden we wel genoeg rekening met ecologie en visserij bij het ontwerpen van die windparken? Hij concludeert dat alleen analyses over de langere termijn meer begrip van het functioneren van de zee-ecosystemen kunnen opleveren.
Beschermingscriteria
Ook zullen er binnen afzienbare tijd beschermde gebieden worden aangewezen, maar het nemen van functionele beschermende maatregelen blijkt in de praktijk heel moeilijk. Het zijn volgens de hoogleraar voorlopig "volledig papieren exercities, waarvan de effectiviteit dubieus is". Zo vormen de EU Vogel- en Habitatrichtlijnen de basis voor beschermende maatregelen. Volgens prof. Lindeboom is dat een "uiterst krakkemikkig fundament", omdat die richtlijnen totaal niet zijn toegespitst op het ecosysteem van de open zee, maar slechts op een paar (kust)soorten en fysische kenmerken. Betere criteria als biodiversiteit, zeldzaamheid, uniciteit en kwetsbaarheid vormen vooralsnog niet de basis voor gebiedsbescherming.