Exoten

19 nov 2015

In onze binnenwateren komen steeds meer ‘exoten’ voor. Vissoorten die hier van origine niet zwommen. Sommige nieuwkomers worden door sportvissers gewaardeerd, andere verafschuwd. Wat zijn de gevolgen voor de visstand en kunnen we er eigenlijk wel wat aan doen?

De Nederlandse visfauna is de afgelopen decennia uitgebreid met onder meer de roo lei, zwartbek-, marmer- en Kesslers grondel, blauwband, blauwneus en zonnebaars. Check ze in onze online vissengids. De genoemde grondels vormen vooral op de rivieren een ware plaag. Vissen met maden op de Waal of IJssel ontaardt regelmatig in een heus ‘zwartbekgrondel festijn’.






Roofblei

Main-Donaukanaal


Over wat een exoot is, bestaat in de wetenschappelijke wereld discussie. Zo worden soorten die hier minimaal tien jaar zijn en zichzelf succesvol voortplanten als ‘ingeburgerd’ beschouwd. Sommige biologen beschouwen soorten die nieuw zijn, maar voorkomen in een aaneengesloten leefgebied als inheems.

Wat betreft de roofblei, blauwneus en de diverse grondels is er in feite sprake van een – zij het onnatuurlijke – uitbreiding van het oorspronkelijke leefgebied. Zeer waarschijnlijk zijn de meeste nieuwkomers via het Main-Donaukanaal (een 170 kilometer lang kanaal dat sinds 1992 de Donau met de Rijn verbindt) via de Rijn ons land binnengezwommen.

De weg van een exoot


Exoten – ook vijvervissen die worden overgezet – kunnen voor overlast zorgen en een bedreiging vormen voor de inheemse flora en fauna. Een goed voorbeeld hiervan is de recente invasie van grondels. In veel wateren is het in aantallen al de meest voorkomende vissoort. Het is een zeer agressief rovertje dat zich tegoed doet aan het kuit en de larven van andere vissoorten. 

In hoeverre dat een echt risico vormt voor onze inheemse visstand, is echter de vraag. Baarzen en snoekbaarzen lijken, net als diverse visetende vogels zoals de fuut, de grondel inmiddels als prooi te hebben ontdekt. Bij veel exoten zie je dan ook vaak een snelle piek waarbij de aantallen exploderen, waarna deze stabiliseren om vervolgens af te nemen tot een niveau waarbij ze een plekje tussen de andere soorten weten te vinden.

Hoe lang deze weg naar ‘evenwicht’ duurt, laat zich moeilijk voorspellen. Daar is ook geen invloed op uit te oefenen.

Gewenste exoten


Sommige exoten worden door sportvissers gewaardeerd. Bijvoorbeeld de roo lei. Net als de grondels afkomstig uit het stroomgebied
van de Donau, leek deze soort in het begin de visstand over te nemen. Inmiddels heeft hij zijn plaats in onze rivieren gevonden en is Aspius aspius uitgegroeid tot een prachtige sportvis.


Graskarper

Een heel ander voorbeeld is de graskarper. Een exoot die juist bewust wordt uitgezet om de overmaat aan waterplanten te beteugelen. Graskarpers planten zich in ons water niet voort en vormen daardoor geen risico. Hoewel deze biologische maaimachine lange tijd ‘persona non grata’ was, lijkt er sprake van een voorzichtig eerherstel. Het uitzetten van graskarpers is namelijk veruit de goedkoopste en minst ingrijpende maatregel om waterplantenoverlast aan te pakken.

Gerelateerde berichten
     28 mei 2024 Sportvisser ontdekt nieuwe vissoort in Nederland: kameleongrondel 3089 Sportvisser Cock van der Hulst ving op 7 mei een kameleongrondel in het Calandkanaal. Na de ontdekking van de shimofurigrondel (Tridentiger bifasciatus) in 2022 hebben we nu een tweede nieuwkomer uit Japan in Nederland.      28 mrt 2024 Blauwneus: geen zeldzaamheid meer 1934 Onderzoekers van Sportvisserij Nederland treffen steeds vaker een blauwneus (Vimba vimba) aan bij onderzoek op stromend water. Ook door sportvissers wordt deze exoot steeds regelmatiger gevangen. We kunnen er niet meer omheen: Vimba vimba is tegenwoordig zeker geen zeldzaamheid meer, maar zit flink in de lift.      19 dec 2023 Bijvangst: Amerikaanse dwergmeerval 2108 Naast de Europese meerval komen er in ons binnenwater nog twee soorten meervallen voor: de zwarte en de bruine Amerikaanse dwergmeerval. De verschillen zijn echter minimaal). Zoals de naam aangeeft worden die niet gigantisch groot, maar slechts 40 cm lang. In de 19e eeuw zijn deze meervallen uit Noord-Amerika als consumptievis naar Nederland gehaald.      12 dec 2022 Uitheemse steuren herkennen 2028 In de december-editie van de – door het RAVON uitgegeven – nieuwsbrief “Kijk op Exoten” staat een bijdrage van Sportvisserij Nederland over exotische steuren die een nadelig effect op de inheemse steur kunnen hebben. Dit artikel geeft een aantal tools om de verschillende steursoorten uit elkaar te houden.      10 okt 2022 Rivierkreeften zijn blijvertjes 6571 De rode rivierkreeft is sinds de jaren 80 in Nederland. Het verhaal gaat dat deze exoot destijds door een Chinees restaurant in een Haagse gracht is gegooid. Inmiddels zijn er negen verschillende Amerikaanse soorten in Nederland. Wat is de impact van deze exoten en wat kunnen we er aan doen?      30 sep 2022 Krabben aan de haak - de wolhandkrab (video) 4065 Van nature komen er geen krabben voor in het Nederlandse zoete water. Toch vangen sportvissers ze daar ook – of wordt hun aas van de haak gegeten en soms zelfs de lijn doorgeknipt. De verantwoordelijke is in veel gevallen de Chinese wolhandkrab – een exoot uit Azië die bijna een eeuw geleden in Nederland is aangekomen.      11 mrt 2022 Visatlas van Nederland - nieuw in de webshop (tijdelijk 10 euro korting!) 3383 Nederland is één van de waterrijkste landen van Europa en vormt een belangrijke toegangspoort voor trekvissen die vanuit zee tot wel honderden kilometers stroomopwaarts zwemmen om zich voort te planten en op te groeien. In de onlangs verschenen nieuwe Visatlas van Nederland lees je waar de tachtig vissoorten uit het Nederlandse binnenwater voorkomen, hoe ze leven en wat de laatste ontwikkelingen zijn.      03 sep 2021 Alles over de dikkopelrits 3669 De dikkopelrits komt van oorsprong voor in Noord-Amerika, maar is via de aquariumhandel ook naar Nederland gekomen. Aquariumhouders laten hun vissen wel eens los in vijvers of vennen, en zo is ons land vanaf 2008 een exoot ‘rijker’.      18 mei 2021 Nieuwe invasieve kreeft 3258 Nadat in 2018 de eerste marmerkreeft in Nederland ontdekt is blijken ze goed strenge winters te kunnen overleven en planten ze zich razend snel voort. De kreeft komt nu alleen nog voor in de Overasseltse en Haterse vennen door loslating vanuit een aquarium. In deze vennen bedreigen de kreeften de daar aanwezige amfibieën.      10 mrt 2021 Grootkopkarper en gestreepte zeebaars 11105 In de verse nieuwsbrief van ‘Kijk op Exoten’ is er onder meer aandacht voor de grootkopkarper en de gestreepte zeebaars (striped bass). Is de grootkopkarper eigenlijk wel een goede algenbestrijder en hoe kwam die gestreepte zeebaars in het Noordzeekanaal terecht? De antwoorden op deze vragen en meer wetenswaardigheden over exoten vind je in ‘Kijk op Exoten’ nr. 34      18 jan 2021 Bijvangst: zwartooglipvis 2788 De zwartooglipvis lijkt bezig aan een opmars langs de Nederlandse kust. De laatste jaren wordt deze kleurrijke vissoort steeds vaker als bijvangst gemeld door sportvissers.      15 jan 2021 Wist je dat - rivierkreeften overwinteren 9142 In de winter lijken de diverse soorten Amerikaanse rivierkreeften soms wel van de aardbodem te zijn verdwenen. Waar je deze exoten als sportvisser van de lente tot en met de herfst vaak talrijk kunt spotten langs de waterkant, kom je ze ’s winters nauwelijks tegen.      21 dec 2020 Haar op de scharen - de wolhandkrab is here to stay 9014 Hoe heroïsch de trek van de wolhandkrab ook is, het is en blijft een exoot en hij is hier om te blijven. De grote vraag is: wat moeten we ermee? En hoe schadelijk is hij voor de visstand en de rest van onze aquatische ecosystemen?      21 dec 2020 Kreefteninvasie - Roofvis als bestrijder van invasieve rivierkreeften 11870 De opmars van exotische rivierkreeften lijkt niet te stoppen. In nagenoeg alle watertypes kun je ze tegenwoordig tegenkomen, vaak in (zeer) grote aantallen. De uitheemse dieren vormen niet alleen een gevaar voor de stabiliteit van oevers en dijken, maar bedreigen ook natuurwaarden. Valt dit kreeftenprobleem nog te beheren en te beheersen?      04 dec 2020 Zonnebaars - vangsten melden 7010 Op de lijst van Invasieve soorten die door de Europese Unie is vastgesteld staan twee vissoorten die in Nederland voorkomen. Dit zijn de zonnebaars en de blauwband. Sportvissers kunnen helpen de verspreiding van deze soorten in beeld te brengen door hun vangsten te melden op het vangstenplatform Mijnvismaat.      08 dec 2020 Prijsvraag: hoe vang je exotische rivierkreeften weg? 2994 Op steeds meer plaatsen in het land zitten gemeenten in hun maag met exotische rivierkreeften die in massale aantallen voor overlast zorgen. Waterbeheerders hopen middels een prijsvraag een effectieve vangsttechniek voor het dier te vinden.      01 okt 2020 Amerikaanse hondsvis onder de loep 4332 De nieuwsbrief "Kijk op Exoten nr 32" is uit. Hierin is onder andere aandacht voor een onder de sportvisser minder bekende soort genaamd de Amerikaanse hondsvis. Verder vind je in deze nieuwsbrief een verhaal over het nieuwe BNRZ record blauwneus.      10 jul 2020 Exoten: verrijking of schadelijk? 4676 Niet-inheemse vissoorten (kortweg exoten) kúnnen de hengelsport verrijken – denk aan roofblei en snoekbaars – maar schaden ook vaak de inheemse natuur. Hoe houden we zicht op al die ‘vreemdelingen’ en wat voor averij richten ze zoal aan? Frank Spikmans, senior projectleider Vissen bij Stichting RAVON, geeft tekst en uitleg.      23 apr 2020 Nieuws over exoten 5295 De meeste sportvissers hebben al eens kennis gemaakt met de zwartbekgrondel of een andere uitheemse grondel. Een nieuwe grondel staat 'voor de deur': de naakthalsgrondel. Hij is nu nog niet aangetroffen in Nederland, maar als je hem vangt is belangrijk de vangst snel te melden. In de nieuwsbrief "Kijk op Exoten nr 30" wordt verder ingegaan op deze grondel en komen ook de goudvis en de risico's van los laten van goudvissen aan bod.      29 jan 2020 Bijzondere vangst: grootkopkarper (127 cm) 13468 Danny Racké veerde op uit zijn boot toen hij deze maand na een dag trollen op snoek vanuit het niets een ferme aanbeet kreeg op een diepte van zo’n 3,5 meter. Direct trok zijn hengel krom en gierde de slip het uit. Dat dit geen snoek betrof, vermoedde hij al toen de vis in sneltreinvaart de boot voorbij spurtte.      21 okt 2019 VISblad TV: vissen op rivierkreeftjes (video) 24669 In de nieuwe VISblad TV gaan we iets bijzonders doen: vissen op rivierkreeftjes! Presentator Robert de Wilt gaat in deze video op pad met collega Ruben Bil, die een techniek ontdekt heeft om de rivierkreeft ‘aan de scharen’ te komen.      05 sep 2019 Rivierkreeften: wat kan en mag je ermee? 69046 Op veel plaatsen in het land worden de laatste jaren grote aantallen rivierkreeften gesignaleerd. De beestjes zwerven door weilanden, tuinen en zelfs over straat. Ook sportvissers komen de dieren tegen en ervaren er soms overlast van.      24 apr 2019 Opmars van de zwartbekgrondel gestuit? 12822 Dat de diverse exotische grondels na hun verschijning in Nederland sterk in aantal toenamen, zal niemand ontgaan zijn. Er werd door diverse sportvissers al gesproken over een plaag. In sommige gebieden lijkt de opmars echter gestuit en vindt een duidelijke afname plaats. Hoe staat het er nu voor?      16 nov 2018 Eerste naakte grondel aan de hengel gevangen 5427 Op www.mijnvismaat.nl zagen we dat Sportvisser Dirk Temmink eind oktober 2018 voor het eerst een naakte grondel aan de hengel ving. Dat deze vangst geen toeval was, bleek later.      26 jan 2018 Vis terugzetten, niet overzetten 7647 Het overzetten van vis naar een ander water door sportvissers is een praktijk die verboden is. Dit kan namelijk grote nadelige gevolgen hebben voor de bestaande vispopulatie, de overgezette vis en het dupeert andere sportvissers.      17 okt 2017 Exotische vissen 13120 De overheid houdt een aantal vissoorten extra in de gaten, omdat ze mogelijk 'invasief' zijn. Twee soorten die extra aandacht vereisen, zijn de zwartbaars en de grootbekforelbaars.      04 nov 2015 Zet geen aquarium- of vijvervissen uit in open water. 11962 Steeds vaker zien we aquariumvissen in open water zwemmen. Dit is niet zonder risico. Vaak overleven ze de winter niet, maar ze kunnen ook ziektes met zich mee brengen en inheemse vissen verdringen. Dat geldt ook bij het 'verslepen' of overzetten van vis naar ander water. Breng aquariumvissen daarom liever terug naar de dierenwinkel als je hem niet meer wil. Zet hem in ieder geval niet uit in open water.      17 apr 2015 Help mee de Amoergrondel te signaleren 7256 Na de marmergrondel, de zwartbekgrondel, de Kesslers grondel en de Pontische stroomgrondel lijkt er nu nog een grondel naar Nederland te komen: De Amoergrondel. Sportvissers kunnen ons helpen door deze soort snel te signaleren.      06 nov 2014 Oostblok-piranha teistert Nederlandse wateren (video) 15698 Gister maakte Hart van Nederland opnames van een bijzondere vissessie met Sportvisserij Nederland medewerkers Pieter Beelen en Danny Bok. Aanleiding voor de opnames waren geluiden over een invasie van grondels in Nederland, die de redactie hadden bereikt. Dat bleek. Binnen anderhalf uur vingen de mannen ruim 100 zwartbekgrondels. Het item is nu terug te zien.      16 okt 2013 Effecten exotische grondels op inheemse vissoorten nu zichtbaar 12355 Sinds 2002 worden de Nederlandse wateren gekoloniseerd door een viertal grondelsoorten (marmergrondel, zwartbekgrondel, Kesslers grondel en Pontische stroomgrondel) afkomstig uit de Ponto-Kaspische regio.      02 okt 2013 Invasie van grondels (video) 16405 Gisteravond zond Vara Vroege Vogels een interessant item uit over de invasie van vier grondels in de Nederlandse wateren. Conclusie: het zijn er veel, ze zijn invasief en ze zitten door heel Nederland! Dat wisten we als sportvissers natuurlijk al, maar desondanks is het een leuk en informatief item dat de moeite waard is om te bekijken!      26 jun 2013 Sportvissers onderzoeken exoten (video) 10128 Sportvisserij Nederland onderzoekt samen met MBO De Groene Welle College de dichtheden van uitheemse grondels langs de IJssel.      22 mei 2013 Donaugrondels veroveren West-Europa 12039 De zwartbekgrondel en Kesslers grondel hebben inmiddels ook in Nederland veel terrein veroverd. De snelheid waarmee deze exoten hun verspreidingsgebied vergroten, is buitengewoon hoog.      08 apr 2013 Exoten special 7592 Sportvisserij Nederland werkt samen met verschillende natuur organisaties om gegevens te verzamelen over exoten. Er is nu een exoten special waarin allerlei exotische planten en dieren aan bod komen.

Om u de beste gebruikservaring te kunnen bieden, gebruiken wij cookies. Voor meer inhoudelijke informatie en het onderscheid die wij hier in maken, verwijzen wij u door naar ons. cookiebeleid.